Գլխավոր - Լույս Հիմնադրամ
ՀՀ, Երևան 0010, Բուզանդի 3 +37412400004

ՍՈՎՈՐԵԼ. ԳՈՐԾԵԼ. ՀԱՄԱՍՏԵՂԾԵԼ

ՀՀ տնտեսության սոցիալ-տնտեսական զարգացումները 2020 թվականի հունվար-սեպտեմբեր ամիսներին

Ելնելով ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի կողմից հրապարակված տվյալներից՝ սույն վերլուծությունում ուսումնասիրվել է ՀՀ տնտեսության՝ վերջին ժամանակաշրջանի սոցիալ-տնտեսական զարգացումները: Մասնավորապես, դիտարկվել են տնտեսական ակտիվության՝ տվյալ ամսվա կուտակային ցուցանիշը, դրա ոլորտային բաշխվածությունը, ինչպես նաև տնտեսության առանձին ճյուղերի դինամիկան: Վերլուծվել են նաև տնտեսական զարգացումները ՀՀ արտաքին առևտրի ոլորտում, աշխատանքի շուկայում և հարկաբյուջետային հատվածում: Բացի այդ, անդրադարձ է կատարվել նաև ֆինանսական հատվածին (գնաճ, ավանդներ և վարկեր), ինչպես նաև փոխարժեքի վարքագծին:

  


ՀՀ տնտեսության սոցիալ-տնտեսական զարգացումները 2020 թվականի հունվար-օգոստոս ամիսներին

Ելնելով ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի կողմից հրապարակված տվյալներից՝ սույն վերլուծությունում ուսումնասիրվել է ՀՀ տնտեսության՝ վերջին ժամանակաշրջանի սոցիալ-տնտեսական զարգացումները: Մասնավորապես, դիտարկվել են տնտեսական ակտիվության՝ տվյալ ամսվա կուտակային ցուցանիշը, դրա ոլորտային բաշխվածությունը, ինչպես նաև տնտեսության առանձին ճյուղերի դինամիկան: Վերլուծվել են նաև տնտեսական զարգացումները ՀՀ արտաքին առևտրի ոլորտում, աշխատանքի շուկայում և հարկաբյուջետային հատվածում: Բացի այդ, անդրադարձ է կատարվել նաև ֆինանսական հատվածին (գնաճ, ավանդներ և վարկեր), ինչպես նաև փոխարժեքի վարքագծին:

  


Զինադադարից հետո. միակ իրական լուծումը Արցախի միջազգային ճանաչումն է

Կարող է թվալ, որ երբ դեռ պատերազմը չի ավարտվել, վաղ է խոսել զինադադարին հաջորդող անելիքների մասին։ Սակայն ինչ անելու խնդրին այսօր անդրադառնալու հրամայականը գալիս է նաև բառացիորեն վաղվա օրվա կարևորումից:

Երեք տասնամյակից ավելի մղվող պայքարն այսօր հասել է իր գագաթնակետին։ Սեպտեմբերի 27-ին սկսված ադրբեջանաթուրքական լայնածավալ ագրեսիան պահանջում է բացարձակ համախմբում՝ ոչ միայն թշնամուն ռազմաճակատում ջախջախելու հանար, այլև Արցախի միջազգային ճանաչման համար, որովհետև ստեղծված իրավիճակն աննախադեպ է և առավելագույնս նպաստավոր դրա համար.

Իհարկե, միջազգային ճանաչումը չափազանց բարդ խնդիր է, սակայն այլ ակնկալիք միջազգային հանրությունից՝ որպես հետագայում նման ագրեսիաների կրկնությունը բացառող գործոն, պարզապես չկա։ Հետևաբար, բոլոր ջանքերը, միջոցներն ու հնարավորությունները պետք է կենտրոնացնել Արցախի միջազգային ճանաչման վրա, որի ամենաարդյունավետ սկիզբը կարող է լինել Մինսկի խմբի համանախագահող երկրների կողմից ճանաչումը։  

Դրա համար նախ հարկ է սահմանել փոխկապակցված ներքին և արտաքին նպատակներն ու դրանց հասնելու անհետաձգելի քայլերն ու միջոցները։

  


«Առաջին ադրբեջանցու» աճպարարություններն ու հանցավոր ուղղորդումները

Վերջին օրերին բազմաթիվ փաստեր են արձանագրվում Արցախի դեմ սեպտեմբերի 27-ին սկսված ադրբեջանաթուրքական լայնածավալ ագրեսիայի՝ բոլոր ուղղություններով իրականացված նախապատրաստական քայլերի վերաբերյալ: Ընդ որում, բոլոր ուղղություններով էլ Բաքուն չի խորշում բացահայտ կեղծիքից ու նենգախոփումներից: Ագրեսիայի նախօրյակին ադրբեջանական haqqin.az կայքը, որպես «մասնագիտական» նախապատրաստություն, հրապարակել է ոմն Ֆարհադ Միրզոևի մի գրություն, որով նա փորձում է ժխտել Արցախի ինքնորոշման իրավունքը և «ջախջախել հայ քաղաքական գործիչների ու իրավագետների փաստարկներն ու հիմնավորումները»: Այդուհանդերձ, այս հոդվածում կբերվեն հեղինակի բոլոր «փաստարկները»՝ ցույց տալով, որ «միջազգային իրավունքի հայտնի մասնագետ» ներկայացողի կողմից պարզունակ և անհիմն միջոցներով միջազգային իրավունքի հարթությունից պատմական հարթություն խնդրի տեղափոխման փորձը և այնպիսի «փաստարկների» օգտագործումը, որոնք կապ չունեն ո՛չ միջազգային իրավունքի, ո՛չ խնդրի էության հետ, նպատակ ունեն խուսափել իրավունքի ոլորտում առկա հստակ սահմանումներից, սպառիչ ու անժխտելի լուծումներից և կեղծարարության միջոցով պատմական փաստերի աղավաղումով խնդիրը տեղափոխել գոնե բանավեճի հարթություն:

  


Սեցեսիաների հաջողվածության վերլուծության հայեցակարգային հիմքերը

Հոդվածում քննարկվում են էթնոքաղաքական հակամարտությունների, սեցեսիաների համեմատական վերլուծության մեթոդները և այդ գործընթացների վերլուծության արդյունավետության ապահովման խնդիրները: Դիտարկվում են համեմատական վերլուծության նպատակով կիրառվող տարբեր սկզբունքներ և մոդելներ, էթնոքաղաքական հակամարտությունների կոնկրետ օրինակներ, որոնք առաջացել կամ վերսկսվել են կոմունիստական միությունների՝ Խորհրդային Միության և Հարավսլավիայի փլուզումից հետո։ Սեցեսիաների ինչպես որակական, այնպես էլ քանակական վերլուծության մոդելների կիրառման արդյունքների քննարկումը վկայում է, որ էթնոքաղաքական հակամարտությունների և դրանց կարգավորման գործընթացների բարդությունը, ինչպես նաև դրանց բազմագործոնությունը պահանջում է հետազոտման համալիր և միջգիտակարգային մոտեցման կիրառում: Ընդ որում, այդ մոդելներում հեղինակները խուսափում են խնդրի իրավական բաղադրիչը դիտարկելուց երկու պատճառով՝ առաջին՝  քաղաքագետները հաճախ դժվարություններ են ունենում այլ՝ իրավական գիտական հարթությունում խնդրի ոչ քաղաքական ասպեկտները դիտարկելիս, երկրորդ՝ քաղաքական նպատակահարմարության պատճառով հաճախ առասպելականացվում է խնդիրը՝ հայտարարվում է, որ միջազգային ընտրություն կա ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքի և տարածքային ամբողջականության սկզբունքի միջև։ Դա լրջորեն նվազեցնում  է  միջազգային հարաբերությունների ամենաբարդ խնդիրներից մեկին առնչվող հետազոտությունների արդյունքների արժանահավատությունը։ Էթնոքաղաքական հակամարտությունների կարգավորման գործընթացներն ավելի են բարդացել հետխորհրդային տարածքում վերջին 10-15 տարիների ընթացքում աշխարհաքաղաքական դիմակայության սրման պատճառով, քանի որ ազդեցիկ պետություններն ավելի ու ավելի հաճախ են օգտագործում դրանք՝ որպես շատ զգայուն երևույթներ, այս կամ այն տարածաշրջանային գործընթացի զարգացումները խթանելու կամ խոչընդոտելու համար: Համեմատական վերլուծության արդյունավետության մեծացման նպատակով պահանջվում է խնդրի լուծման հայեցակարգային ֆորմալացում։ Հոդվածում առաջարկվում է էթնոքաղաքական հակամարտությունների և սեցեսիաների հաջողվածության համեմատական վերլուծության հայեցակարգ՝ միջգիտակարգային մոտեցման հիման վրա համալիր վերլուծության միջոցով՝ հաշվի առնելով խնդրի բոլոր առանցքային բաղադրիչները՝ իրավական, (աշխարհա)քաղաքական, էթնոմշակութային։ Վերլուծությունը բաղկացած է երկու փուլից՝ համեմատելի հակամարտությունների կամ սեցեսիաների ընտրությունը և համեմատման փոփոխականների ընտրությունը։ Վերլուծության արդյունքների հավաստիությունն ապահովելու նպատակով առաջարկվում է օգտագործել ոչ թե կամայական, այլ խիստ հիմնավորված փոփոխականներ, որոնց կազմն անհրաժեշտ և բավարար է տվյալ նպատակադրմանը հասնելու համար։

  


Արդյունաբերության զարգացմանն ուղղված ՀՀ կառավարության գործունեության ուսումնասիրություն

ՀՀ գործող կառավարությունը և իշխող քաղաքական մեծամասնությունը իրենց ծրագրային փաստաթղթերում նախատեսում են, որ կառավարության գործունեությունը պետք է միտված լինի Հայաստանում բարձր տեխնոլոգիական, արդյունաբերական, ինչպես նաև բնապահպանական բարձր չափանիշներին համապատասխանող, արտահանմանը միտված մրցունակ և ներառական տնտեսություն կառուցելուն։

Իրականացվո՞ւմ են արդյոք տրված խոստումները, թե՞ ոչ։ Սույն ուսումնասիրության նպատակն է վերլուծել արդյունաբերության զարգացմանն ուղղված ՀՀ կառավարության և քաղաքական մեծամասնության կողմից տրված խոստումները և կատարված աշխատանքները։ Մանրամասն անդրադարձ է կատարվում նաև 2017-2020 թվականների վիճակագրությանը՝ համեմատական վերլուծության ենթարկելով այդ տարիների ցուցանիշները։

  


ՀՀ Էներգիայի վերափոխման ինդեքս (2020)

Միջազգային կառույցների կողմից հրապարակված ցուցանիշների և ինդեքսների ուսումնասիրությունը հնարավորություն է տալիս լուծելու երկու կարևոր խնդիր: Առաջին, համապարփակ թվային ցուցանիշների օգնությամբ գնահատել ՀՀ կատարողականը տվյալ ժամանակահատվածում, ինչպես նաև կատարել միջժամանակային համեմատություններ՝ հասկանալու, թե արդյոք երկիրը շարժվում է ցանկալի ուղղությամբ: Երկրորդ, ՀՀ կատարողականը համեմատել այլ երկրների հետ՝ պարզելու Հայաստանի հարաբերական դիրքը տարածաշրջանում և Եվրասիական տնտեսական միությունում: Այս արդյունքները կարևոր են, քանի որ օգնում են ստանալ տնտեսական իրավիճակի համակողմանի գնահատականը, ինչն անհրաժեշտ է ինչպես պետական, այնպես էլ մասնավոր հատվածի համար: Սույն վերլուծությունը միտված է վերոհիշյալ խնդիրների պարզաբանմանը:

  


Հակակոռուպցիոն դատարաններ․ Հայաստանում առաջարկվող ձևաչափն ու այլ երկրների փորձը

Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարարության կողմից հանրային քննարկման է ներկայացվել օրենքների նախագծերի փաթեթ, որով կոռուպցիայի դեմ պայքարի ռազմավարության շրջանակներում առաջարկվում է ստեղծել մասնագիտացված հակակոռուպցիոն դատարան:

 «Լույս» հիմնադրամի կողմից իրականացված վերլուծության արդյունքում պարզվել է, որ նման մասնագիտացված դատարանները առավելապես տարածված են կոռուպցիայի դեմ պայքարի և իրավունքի գերակայության առումով միջինից ցածր վարկանիշ ունեցող աֆրիկական և ասիական տարածաշրջանների երկրներում, ինչպես նաև միայն առանձին եվրոպական երկրներում:

Վերլուծության մեջ անդրադարձ է կատարվում Նախագծերի փաթեթի առավել խնդրահարույց ասպեկտներին, մասնավորապես՝ նեղ մասնագիտացման արդյունավետությանը, արտակարգ և մասնագիտացված դատարանների տարբերակմանը, հակակոռուպցիոն դատարանի դատավորի կարգավիճակի տարբերություններին, որոնք առաջ են բերում մի կողմից՝ սահմանադրականության, մյուս կողմից՝ արդյունավետության և նպատակահարմարության տեսանկյունից մտահոգություններ։

  


Ժողովրդավարության մակարդակի և պետական կառավարման որակի ուղիղ համեմատականութան դիսկուրս

Հոդվածում դիտարկվում և համակարգված վերլուծվում են պետական կառավարման որակի մի շարք տեսություններ ու հայեցակարգեր: Ուսումնասիրվում են նաև պետական կառավարման որակի ու արդյունավետության չափորոշիչների հայեցակարգային հիմքերը: Աշխատանքում կարևորվում է պետական կառավարման որակի գնահատման համակարգային մոտեցումը, որը հնարավորություն է տալիս դիտարկել ոչ միայն դրա «արդյունավետությունը», այլև պետական կառավարման արարողակարգային համակարգերը` գործադիր իշխանության ինքնավարությունը քաղաքական որոշումներ կայացնելիս, պետական համակարգում առաջխաղացման ու թափանցիկության մեխանիզմների մշակումը և այլն։

  


ՀՀ տնտեսության սոցիալ-տնտեսական զարգացումները 2020 թվականի հունվար-հուլիս ամիսներին

Ելնելով ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի կողմից հրապարակված տվյալներից՝ սույն վերլուծությունում ուսումնասիրվել է ՀՀ տնտեսության՝ վերջին ժամանակաշրջանի սոցիալ-տնտեսական զարգացումները: Մասնավորապես, դիտարկվել են տնտեսական ակտիվության՝ տվյալ ամսվա կուտակային ցուցանիշը, դրա ոլորտային բաշխվածությունը, ինչպես նաև տնտեսության առանձին ճյուղերի դինամիկան: Վերլուծվել են նաև տնտեսական զարգացումները ՀՀ արտաքին առևտրի ոլորտում, աշխատանքի շուկայում և հարկաբյուջետային հատվածում: Բացի այդ, անդրադարձ է կատարվել նաև ֆինանսական հատվածին (գնաճ, ավանդներ և վարկեր), ինչպես նաև փոխարժեքի վարքագծին:

  


Back to top
Close